Hiện trạng thị trường nano bạc ở Việt nam

Lên mạng, đánh từ khóa nano bạc, ta sẽ được rất nhiều kết quả về sản phẩm nano bạc, đặc biệt là cho nuôi tôm hay diệt trừ bệnh do nấm gây ra cho tiêu, quýt và các cây ăn trái khác…Đủ mọi loại nano bạc với các tên và công dụng vô cùng hấp dẫn. Giá cũng rất mềm. Chỉ cần chưa tới 200.000 đồng là mua được nửa lít nano bạc nồng độ 500 ppm, đủ sức để cứu nguy cho 0,2 đến 0,5 ha ao tôm bị bệnh hay vườn cam đang thối gốc. Tuy nhiên, gần hết các địa chỉ bán nano bạc ấy chỉ có số điện thoại di động liên hệ, không có điện thoại bàn và cũng chẳng có địa chỉ cơ sở sản xuất, hay có thì cũng chỉ là địa chỉ ma hay đúng địa chỉ thì chả có công ty nào cả, hay công ty đã dọn đi rồi.

Vậy thực tế như thế nào?

Cần phải phân biệt nano bạc (bạc kim loại ở dạng hạt rất nhỏ) và muối bạc (Bạc ở dạng iôn Ag⁺). Nano bạc là các hạt kim loại rất nhỏ, có khả năng phản xạ ánh sáng. Còn muối bạc là bạc tồn tại ở dạng ion, không phản chiếu ánh sáng.

Nano bạc được điều chế từ muối bạc qua quá trình tổng hợp rất phức tạp và kéo dài, nên keo nano bạc vẫn còn chứa iôn bạc. Bạc chỉ được coi là nano khi trên 50% ở dạng hạt kim loại nhỏ hơn 100 nm, dưới 50% ở dạng ion.

Kết quả kiểm tra các sản phẩm nano bạc do các công ty, các phóng viên điều tra và người dân gởi đến Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh phân tích thì trên 90 % sản phẩm nano bạc lưu hành trên thị trường là giả, hoàn toàn không có nano bạc mà chỉ là dung dịch muối bạc hay phức bạc. Khoảng dăm phần trăm số mẫu là nano bạc chất lượng kém, chứa chủ yếu muối bạc còn nano bạc rất ít nên cũng không thể gọi là nano bạc. Các dung dịch này độc; ngoài ra, độ axit hay độ kiềm rất cao, có thể gây bỏng cho người và động vật, cháy lá cây trồng, và rất hại cho môi trường.

Vì sao nano bạc giả vẫn bán chạy?

Có 5 lý do giúp nano bạc giả bán chạy như tôm tươi là

1. Vì trên thị trường trên 90% là nano bạc giả, rất ít khi có nano bạc thật.
2. Người mua kém hiểu biết, không biết nano bạc là gì và thực sự tác dụng của nó ra sao?
3. Người mua ham của rẻ.
4. Người bán cố tình lừa đảo, nhằm kiếm lợi nhuận kếch xù mà hai từ “nano bạc” mang lại, nên đưa ra quảng cáo rất hấp dẫn.
5. Chính quyền thờ ơ, thậm chí dung túng hàng giả. Các cơ quan kiểm định không có khả năng phân tích nano bạc.

Giá nano bạc là bao nhiêu??

Quá trình tổng hợp nano bạc rất phức tạp, kéo dài qua nhiều công đoạn, với các loại thiết bị hiện đại và đắt tiền. Chi phí nghiên cứu ra quy trình tổng hợp nano bạc cũng rất lớn, cả hàng tỉ đồng. Ở Việt nam hiện nay chỉ có một số nhà khoa học ở các Đại học quốc gia và viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ là có khả năng tổng hợp Nano bạc. Dung dịch nano bạc đắt gấp hàng trăm lần dung dịch muối bạc có cùng hàm lượng bạc.

Để bạn đọc hình dung, ta hãy so sánh giá bán nano bạc thật trên thị trường quốc tế lấy từ mạng alibaba và amazone

1. Bạc hạt: 530 USD/kg (tương đương 11.800 đồng/gam bạc)
   
2. Muối bạc: 600 USD/kg  (tương đương 21.050 đồng/gam bạc iôn)
3. Nano bạc công nghiệp 500 ppm (Nga): 200 EU/L, (tương đương 10.160.000 đồng/gam bạc)
4. Nano bac công nghiệp 1000 ppm (Hàn Quốc): 800 USD/L, (tương đương 17.800.000 đồng/gam bạc)
   
5. Keo nano bạc 20 ppm dùng cho nghiên cứu sinh học (Mỹ): 215 SD/25 ml, (khoảng 6 tỉ đồng/gam hay 6000 tỉ đồng/Kg nano bạc)
   

Như vậy, nano bạc trên thị trường quốc tế đắt mấy trăm lần so với bạc muối .

Dung dịch nano bạc luôn chứa bạc ion. Vì bạc ở dạng iôn Ag⁺ rất rẻ, nên giá của dung dịch nano bạc do hàm lượng nano kim loại quyết định. Khi bán, người bán thường cho hàm lượng bạc tổng (nano bạc Ag và bạc ion Ag⁺), chứ không cho hàm lượng nano là bao nhiêu, do đó rất khó đánh giá đắt rẻ. Ví dụ ba sản phẩm có tổng lượng bạc 1000 ppm. Sản phẩm A 100% là nano bac, sản phẩm B 10% là nano bạc, sản phẩm C chỉ có 1 % là nano bạc. Khi đó giá đúng của A phải cao gấp 10 lần so với B, và gấp 100 lần so với C.

Tại sao chỉ dùng nano bạc chứ không dùng muối bạc?

1. Muối bạc diệt khuẩn ở nồng độ cao.
2. Muối bạc độc và gây bệnh da xanh, trong khi nano bạc thì không.
3. Nano bạc diệt khuẩn, virus và nấm gây bệnh (kể các loại đã lờn thuốc) mạnh và nhanh gấp nhiều lần so với muối bạc, nhờ cơ chế diệt khuẩn độc đáo bằng cách phá vỡ màng đơn bào mà không ảnh hưởng đến tế bào bậc cao của động vật có vú do tế bào bậc cao có cấu trúc phức tạp hơn nhiều so với đơn bào.
4. Hiệu quả của nano bạc kéo dài.
5. Nano bạc khó bị rửa trôi và có chất bám dính bảo vệ nên tồn tại lâu trong các vật liệu mà chúng được đưa vào, còn muối bạc thì sẽ bị rửa trôi rất nhanh. Hơn nữa muối bạc dễ bị lắng nên mất tác dụng khi cho vào nước, đặc biệt là nước có clo hay muối.

Lưu ý khi dùng

Các keo nano bạc luôn có chất bảo vệ và luôn tồn dư hóa chất dùng trong quá trình điều chế. Tùy thuộc vào kỹ thuật điều chế mà keo nano bạc có thể tồn dư chất có hại cho sức khỏe và môi trường. Với các ứng dụng trong công nghiệp như mực in, sơn thì dư lượng của các tác chất bất lợi không gây hại ngay lập tức mà sẽ ảnh hưởng khi chúng tích tụ trong môi trường.

Phần lớn các nano bạc trên thị trường được điều chế từ muối bạc và hợp chất của Bo. Hợp chất của Bo rất độc nên nếu dùng loại nano bạc này là chủ động tiếp xúc với chất độc.

Với các ứng dụng như sản phẩm vệ sinh cá nhân, y tế, nông nghiệp thì nhất thiết phải dùng nano bạc tổng hợp theo phương pháp hóa học xanh, phương pháp sinh học không dùng các chất hóa học có hại mà chỉ dùng các hợp chất sinh học, enzyme và vi sinh vật có nguồn gốc tự nhiên. Nên chọn loại nano bạc dùng chất ổn định chitosan - một loại polyme sinh học làm từ vỏ tôm – là loại vừa có tính kháng khuẩn vừa kích thích tăng trưởng cây trồng, nhanh lành vết thương.

Nhận biết dung dịch nano bạc giả

8 dấu hiệu nhận biết nano bạc giả như sau.

1. Keo nano bạc luôn có màu vàng hơi mờ đến đặc đục vàng xám không cho ánh sáng đi qua, chứ không không màu trong suốt như nước, dù ở bất kỳ nồng độ nào. Nếu dung dịch trong suốt như nước hay không màu hoặc màu trắng sữa thì đảm bảo không có nano bạc (Hình 1).
2. Keo nano bạc thường có pH trong khoảng 4 - 6. Nếu ngoài khoảng này thì khả năng nano bạc giả là rất cao.
3. Keo nano bạc thương phẩm thường có cỡ hạt nhỏ, dao động quanh 20 nm và dưới 20 nm. Khác với các dung dịch phẩm màu chỉ nhạt màu đi khi pha loãng thì keo nano bạc thay đổi màu theo nồng độ, từ màu vàng chanh, đến cam và vàng xám (Hình 2). Keo nano bạc nồng độ 200 ppm trở lên màu vàng xám nhạt và không cho ánh sáng đi qua.
4. Keo nano bạc chứa chất bảo vệ là polyme và hàng tỉ tỉ hạt kim loại nên khi lắc thấy sánh hơn so với nước thường, trừ khi nano bạc rất loãng.
5. Keo nano bạc tán xạ ánh sáng rất mạnh. Nếu nồng độ cao thì không cho ánh sáng đi qua. Khi chiếu tia laser đỏ vào keo nano bạc loãng sẽ thấy tia sáng tán xạ rất rõ (Hình 3). Nồng độ nano bạc càng cao thì tia sáng càng lớn và càng rõ.
6. Dung dịch nano bạc không đổi màu khi tiếp xúc với ánh sáng. Dung dịch nano bạc 10 ppm có màu vàng chanh. Khi tiếp xúc với ánh sáng lâu nhiều tháng sẽ sậm màu dần. Dung dịch muối bạc để phơi nằng 1 ngày sẽ nhanh chóng chuyển sang màu xám đen và xuất hiện tủa màu đen.
7. Thêm muối ăn, sôđa hoặc kiềm và lắc. Muối bạc cho cặn trắng, làm dung dịch trở nên mờ trắng đục. Kết tủa này ngả đen khi phơi nắng. Nano bạc không thay đổi (Hình 4).
8. Cho axit nitric vào nano bạc thật, màu vàng sẽ mất.

Tuy nhiên các thử nghiệm trên chỉ cho phép khẳng định chắc chắn không có nano bạc, chứ không thể khẳng định có nano bạc. Khi kết quả cho thấy có khả năng là dung dịch nano bạc thì cũng cần phải có kiểm nghiệm để khẳng định. Trung tâm phân tích đo lường chất lượng 1, 2, 3 đều không có khả năng kiểm tra nano bạc. Hiện ở Việt nam chỉ có một số nhà khoa học chuyên sâu có khả năng kiểm định nano bạc mà thôi.

Kiểm định nano bạc ở đâu

Để xác định có nano bạc hay không và hàm lượng nano là bao nhiêu, hàm lượng bạc tổng là bao nhiêu thì  phải qua ít nhất 4 phép phân tích

• Phân tích phổ plasma bề mặt.
• Chụp ảnh bằng hiển vi điện tử truyền qua.
• Phân tích bạc tổng bằng phổ hấp thu nguyên tử hay phổ plasma.
• Phân tích điện hóa.

Địa chỉ kiểm định: Phòng thí Nghiệm Hóa lý Ứng dụng, Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh, 227 Nguyễn Văn Cừ, Q.5, TP. Hồ Chí Minh.

Liên hệ: TS Trần Thị Ngọc Lan, ĐT: 0985714580.